01/07/2023
Korstmossen als graadmeter tot het Stikstof probleem.
Lucht bestaat voor ongeveer 78% uit stikstof (2023). Stikstof (N2) is een kleur en reukloos gas en is een belangrijke bouwstof voor het lichaam en niet schadelijk voor mens en milieu. Verbindingen van stikstof met zuurstof (stikstofoxiden waaronder nitraat) of met waterstof (ammoniak) zijn dat wel.
Stikstofoxiden (Nitraat) komen vooral in de lucht terecht door uitstoot van verkeer en industrie.
Ammoniak komt in Nederland grotendeels van kunstmest uit de akkerbouw en dieren in de veeteelt (46%). Vooral koeien, varkens en kippen produceren mest.

Door de nitraatvervuiling zijn op de zandgronden al drinkwaterputten gesloten door normoverschrijding van nitraat in het grondwater.

Ammoniak is vooral schadelijk voor de natuur omdat planten en bodem het opnemen. De bodem wordt er rijker door, dat wil zeggen er komt meer stikstof in de grond. Als er teveel ammoniak in de natuurgebieden komt, verdwijnen zeldzame planten. Zo verdringen brandnetels bijvoorbeeld orchideeën. Het tast de biodiversiteit aan doordat er dieren van de zeldzame planten mee verdwijnen.

Ammoniak wordt door bacteriën omgezet in nitraat en dat verzuurt de bodem en zitten vooral in de bovenste laag van de bodem. De andere elementen die bomen nodig hebben zoals fosfor, kalium en calcium verdwijnen uit die lagen door verzuring, ze spoelen uit naar het grondwater. Daardoor heeft de boom een ongezond dieet: alleen stikstof. Een ander probleem is het gebrek aan water waardoor de bladeren verdrogen en geen CO2 meer kan opnemen wat dan weer bijdraagt aan de opwarming van de aarde.

Op vele soorten bomen, maar ook op fruitbomen groeien verschillende soorten korstmossen en ook die reageren op de ammoniakneerslag. Te veel ammoniak geeft vooral een verschuiving naar geelgeleurde korstmossen op de schors van de boom.
Uit onderzoek naar korstmossen op eikenbomen blijkt dat de invloed van ammoniak de laatste 20 jaar is toegenomen. Korstmossen die gevoelig zijn voor stikstoffen verdwijnen uit natuurgebieden. Soorten die goed groeien dankzij de ammoniak komen ervoor terug. Korstmossen zijn daardoor een uitstekende graadmeter voor de luchtkwaliteit.

Planten die profiteren van de overmaat aan stikstof zijn: akkerdistel, berenklauw, braam, brandnetel, look zonder look, heggenrank, hondsdraf, kleefkruid, paardenbloem, vlier en grassoorten.